საქართველოს ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმების ვალდებულების შესრულების ფარგლებში და ევროკავშირის კანონმდებლობასთან ჰარმონიზების მიზნით, 2020 წელს, „ატმოსფერული ჰაერის დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონში განხორციელდა ცვლილებები, კერძოდ, განახლების მიხედვით, საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე ატმოსფერული ჰაერის ხარისხის მონიტორინგი და მართვა ხორციელდება ზონებსა და აგლომერაციებში. ხოლო იმ ზონებისა და აგლომერაციებისთვის, სადაც ატმოსფეროში გაფრქვეული ძირითადი მავნე ნივთიერებების დონეები აჭარბებს ზღვრულად დასაშვებ ნორმებს, მუშავდება ჰაერის ხარისხის მართვის სამოქმედო გეგმები.
საქართველოში ატმოსფერული ჰაერის ხარისხის მთავარ გამოწვევად და ყველაზე დიდ საფრთხედ მოიაზრება შემდეგი დამაბინძურებლები:
– მყარი ნაწილაკები (PM10 და PM5);
– აზოტის დიოქსიდი (NO2).
წინასწარმა კვლევებმა აჩვენა, რომ ჰაერის ხარისხი ყველაზე უარეს მდგომარეობაში საქართველოს ცენტრალური ზონის დიდ ქალაქებსა და მსხვილ სამრეწველო ობიექტებთან იყო (რუსთავი, თბილისი, გარდაბანი). შესაბამისად, საქართველოს გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტრომ შეიმუშავა დოკუმენტი – „ატმოსფერული ჰაერის ხარისხის მართვის 2023-2025 წლების გეგმა ცენტრალური ზონისთვის“, სადაც გაწერილია წლებისა და კვარტლების მიხედვით რა სამუშაოები უნდა ჩატარდეს ცენტრალურ ზონაში ატმოსფერული ჰაერის გასაუმჯობესებლად.
სამოქმედო გეგმის შესრულებასთან დაკავშირებული ანგარიშის წარდგენა სამინისტროს მიერ ხდება წელიწადში ორჯერ: შუალედური – 6 თვის მონაცემები აგვისტოს თვის ბოლოსა და წლიური ანგარიში – მეორე წლის თებერვლის ბოლომდე. დოკუმენტის განხილვა საჯაროა და მოქალაქეებს შეუძლიათ დაესწრონ სურვილისამებრ.
სამოქმედო გეგმის 2023 წლის მონიტორინგის ანგარიში უკვე გამოქვეყნებულია და ამ ბმულზე შეგიძლიათ, გაეცნოთ ჩვენ მიერ მომზადებულ მიმოხილვას ანგარიშთან და გეგმის პროგრესთან დაკავშირებით.
გვინდა, გაგაცნოთ გეგმის მიხედვით 2024 წლის პირველ ნახევარში შესასრულებელი აქტივობები, რომელთა შესრულების შესახებ ინფორმაციას ამა წლის შუალედურ ანგარიშში შევიტყობთ. სამოქმედო გეგმის თანახმად, გვაქვს ორი აქტივობა, რომელთა შესრულების ვადად განსაზღვრულია 2024 წლის პირველი ნახევარი.
ეს აქტივობებია:
– 1.1. გარემოსდაცვით ტექნიკურ რეგლამენტებს დაქვემდებარებული იმ საქმიანობების იდენტიფიცირება, რომლებიც დაბინძურების მნიშვნელოვან წყაროს წარმოადგენენ და მათთვის კონკრეტული, სავალდებულოდ შესასრულებელი ქმედებების დადგენა მყარი ნაწილაკებით დაბინძურების შემცირების მიზნით.
გეგმის მიხედვით, აქტივობა შესრულებულად ჩაითვლება „გარემოსდაცვითი ტექნიკური რეგლამენტის დამტკიცების თაობაზე“ საქართველოს მთავრობის 2014 წლის 3 იანვრის N17 დადგენილებაში ცვლილების შეტანის შესახებ ნორმატიული აქტის დამტკიცების შემდეგ. ამისათვის, კი, მიმდინარეობს სტაციონარული წყაროებიდან ატმოსფერულ ჰაერში გაფრქვეულ მავნე ნივთიერებათა ინვენტარიზაციის მონაცემების ანალიზი იმ სექტორების გამოკვეთის მიზნით, რომელიც წარმოადგენს ჰაერის დაბინძურების მნიშვნელოვან წყაროს.
აქტივობის შესრულებაზე პასუხისმგებელი უწყება არის საქართველოს გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტრო/ გარემოსა და კლიმატის ცვლილების დეპარტამენტი.
პარტნიორი უწყება – სსდ გარემოსდაცვითი ზედამხდეველობის დეპარტამენტი და სსიპ გარემოს ეროვნული სააგენტო.
– 3.6. ქ. რუსთავის მოსახლეობის ექსპოზიციის შეფასება მავნე ნივთიერებების (PM10, PM2.5, NO2) ჭარბი კონცენტრაციებისადმი.
სამოქმედო გეგმის მიხედვით, აქტივობა შესრულებულად ჩაითვლება კვლევის პროტოკოლის შემუშავებისა და კვლევის ჩატარების შემდეგ.
ამ აქტივობის ფარგლებში, ევროკავშირის დაძმობილების პროექტის „ჯანმრთელობაზე ზემოქმედების შეფასების პრაქტიკის გაუმჯობესების ხელშეწყობა საქართველოსთვის, საფრანგეთის საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ინსტიტუტის ჩართულობით ჩატარდა ქ. რუსთავის 30+ მოსახლეობის ჯანმრთელობაზე ჰაერის დაბინძურების ზემოქმედების საპილოტე კვლევა, ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის რაოდენობრივი კვლევის ინსტრუმენტის – AirQ+ გამოყენებით. მიმდინარეობს კვლევის შედეგების ანგარიშის მომზადება.
ჩვენ დაველოდებით კვლევის ანგარიშის გამოქვეყნებას, რაც ამ აქტივობის შესრულების დადასტურების წყაროს წარმოადგენს. ჩვენთვის საინტერესოა კვლევის მნიშვნელოვანი მიგნებები.
აქტივობის შესრულებაზე პასუხისმგებელი უწყება – სსიპ ლ. საყვარელიძის სახელობის დაავადებათა კონტროლისა და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ეროვნული ცენტრი.
პარტნიორი უწყება – სსიპ გარემოს ეროვნული სააგენტო და სსიპ საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური.
„გავიგუდეთ“ სამოქმედო გეგმის სამუშაო ჯგუფის წევრია, ამიტომ, რა თქმა უნდა, აქტიურად გავაგრძელებთ გეგმის შესრულების მონიტორინგს და საჭიროების შემთხვევაში, სამინისტროს ჩვენს კომენტარებსაც გავუგზავნით ანგარიშთან დაკავშირებით.
სამოქმედო გეგმის დოკუმენტი შეგიძლიათ იხილოთ ამ ბმულზე.
მასალა მომზადებულია USAID-ის საჯარო მმართველობის პროგრამის ფინანსური მხარდაჭერით