როგორ შესრულდა 2024 წლის პირველ ნახევარში ჰაერის ხარისხის მართვის გეგმა?

როგორ შესრულდა 2024 წლის პირველ ნახევარში ჰაერის ხარისხის მართვის გეგმა?

სამოქალაქო მოძრაობა „გავიგუდეთ“ არის ცენტრალური ზონისთვის ატმოსფერული ჰაერის ხარისხის მართვის 2023-2025 წლების სამოქმედო გეგმის სამუშაო ჯგუფის წევრი. შესაბამისად, სამინისტროს მხრიდან მივიღეთ შუალედური ანგარიშის სამუშაო ვერსია, რომელიც შევისწავლეთ და ჩვენ მიერ მომზადებული შენიშვნები და კომენტარები წერილობითი სახით გავუზიარეთ სამინისტროს. სანამ უშუალოდ მონიტორინგის ანგარიშზე გადავალთ, შეგახსენებთ, რომ 2024 წლის 6 აგვისტოს „გავიგუდეთ“-ის ვებ გვერდზე გამოქვეყნდა ინფორმაცია ცენტრალური ზონის ატმოსფერული ჰაერის ხარისხის მართვის გეგმის მიხედვით 2024 წლის იანვრიდან ივნისის ჩათვლით განსახორციელებელი საქმიანობის შესახებ. საინფორმაციო მასალა შეგიძლიათ იხილოთ მოცემულ ბმულზე.

გეგმის ზოგადი პროგრესი:

მონიტორინგის ანგარიშში ვკითხულობთ, რომ 2024 წლის იანვარ-ივნისში სამოქმედო გეგმის ფარგლებში დაგეგმილი 27 აქტივობიდან მიმდინარეობდა 22 აქტივობის განხორციელება. 2024 წლის 30 ივნისის მდგომარეობით განხორციელდა სამოქმედო გეგმის აქტივობათა 15% (4 აქტივობა). აგრეთვე, საანგარიშო პერიოდის დასასრულს მეტწილად შესრულდა აქტივობების 30% (8 აქტივობა), ხოლო ნაწილობრივ შესრულდა – 44% (12 აქტივობა). საანგარიშო პერიოდში სამოქმედო გეგმის აქტივობების განხორციელების პროგრესმა შეადგინა 48%.

 

2024 წლის 30 ივნისამდე შესასრულებელი აქტივობები:

1. რუსთავის ჭალის ტყის აღდგენის გეგმის მომზადება.

– აღნიშნული აქტივობა, სამოქმედო გეგმის თანახმად, სრულად უნდა შესრულებულიყო 2023 წლის 31 დეკემბრამდე. ამჟამად აქტივობა სრულად – 100 %-ითაა შესრულებული, თუმცა 6 თვის დაგვიანებით.

– აქტივობის შესრულებაზე პასუხისმგებელი ორგანოა – საქართველოს გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტრო/ ბიომრავალფეროვნებისა და სატყეო დეპარტამენტი.

2. გარემოსდაცვით ტექნიკურ რეგლამენტებს დაქვემდებარებული იმ საქმიანობების იდენტიფიცირება, რომლებიც დაბინძურების მნიშვნელოვან წყაროს წარმოადგენენ და მათთვის კონკრეტული, სავალდებულოდ შესასრულებელი ქმედებების დადგენა მყარი ნაწილაკებით დაბინძურების შემცირების მიზნით.

– აღნიშნული აქტივობა, სამოქმედო გეგმის თანახმად, სრულად უნდა შესრულებულიყო 2024 წლის 30 ივნისამდე, თუმცა იგი მხოლოდ ნაწილობრივ შესრულდა – 50 %-ით.

– აქტივობის შესრულებაზე პასუხისმგებელი ორგანოა – გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტრო/ გარემოსა და კლიმატის ცვლილების დეპარტამენტი.

კონსოლიდირებულ სტატუსანგარიშში ვკითხულობთ, რომ ჩატარდა ინერტული მასალების ამოღებისა და მსხვრევის შედეგად ჰაერის დაბინძურების შემცირების მსოფლიოში არსებული შემარბილებელი პრაქტიკის მოკვლევა. აღნიშნული მოკვლევის საფუძველზე, შესაბამისი საქმიანობიდან ჰაერის დაბინძურების შემცირების მიზნით, შემუშავდა „გარემოსდაცვითი ტექნიკური რეგლამანტების დამტკიცების თაობაზე“ საქართველოს მთავრობის 2014 წლის 3 იანვრის #17 დადგენილებაში ცვლილების შეტანის შესახებ დადგენილების პროექტი, რომლის შიდა განხილვა მიმდინარეობს.

3. ქ. რუსთავის მოსახლეობის ექსპოზიციის  შეფასება მავნე ნივთიერებების (PM10, PM2.5, NO2) ჭარბი კონცენტრაციებისადმი.

– აღნიშნული აქტივობა, სამოქმედო გეგმის თანახმად, სრულად უნდა შესრულებულიყო 2024 წლის 30 ივნისამდე. ამ შემთხვევაში, ვადები დაცულია და აქტივობა – 100 %-ითაა შესრულებული.

– აქტივობის შესრულებაზე პასუხისმგებელი ორგანოა – სსიპ – ლ. საყვარელიძის სახელობის დაავადებათა კონტროლისა და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ეროვნული ცენტრი.

 

გიზიარებთ ჩვენი ჯგუფის მიერ სამინისტროსთან წერილობით გასაგზავნად მომზადებულ შენიშვნებს და სამინსიტროს უკუკავშირს ჩვენს თითოეულ კომენტართან დაკავშირებით:

– ანგარიშის ერთ-ერთ თავში – „გამოწვევები და რეკომენდაციები“ ნახსენებია, რომ ქ. რუსთავში მყარი ნაწილაკებით ჰაერის დაბინძურების პრობლემის მოგვარებისთვის მთავარ გამოწვევას ზონაში არსებული მსხვილი საწარმოო ობიექტების მიერ ჰაერდაცვითი მოთხოვნების არასათანადოდ შესრულება წარმოადგენს. „გავიგუდეთ“ ეთანხმება რეკომენდაციას, რომ აუცილებელია გაგრძელდეს აქტიური საზედამხედველო ღონისძიებები და ასევე საჭიროა ჰაერში გაფრქვევების უწყვეტი თვითმონიტორინგის ელექტრონულ სისტემაში ჩართული საწარმოების მიერ მოწოდებული მონაცემების პროაქტიული მონიტორინგი. ასევე, აუცილებელია, რომ ინსპექტირების ძირითადი შედეგები გასაჯაროვდეს, თუმცა, გარდა ინსპექტირების შედეგების გასაჯაროებისა, აუცილებელია, თვითმონიტორინგის შედეგები უწყვეტ რეჟიმში იყოს ხელმისაწვდომი საზოგადოებისთვის.

ამ კომენტართან დაკავშირებით, სამინისტრომ გვიპასუხა, რომ მოიძიეს ევროპული პრაქტიკა და გაფრქვევების უწყვეტი თვითმონიტორინგის მონაცემების გასაჯაროება არ არის აპრობირებული ევროკავშირის ქვეყნებში. აღნიშნული ასევე შეიცავს რისკებს წარმოების კონფიდენციალურობასთან დაკავშირებით. ამასთან, იგი არ წარმოადგენს საკანონმდებლო ვალდებულებას.

 

ასევე, დაინტერესებული პირების ინფორმირების მიზნით, მნიშვნელოვანია, რომ სამოქმედო გეგმის მონიტორინგის ანგარიშის პრეზენტაცია გაიმართოს ონლაინ და დამსწრე საზოგადოებას ჰქონდეს შეკითხვების დასმის შესაძლებლობა.
თუ ონლაინ შეხვედრა არ გაიმართება, გზდ-ს ვთხოვთ, მოგვაწოდოს იმ ღონისძიებათა ნუსხა, რომელთა განხორციელებასაც აპირებს ამ მიმართულებით მდგომარეობის გაუმჯობესების მიზნით.

სამინსიტროს პასუხის მიხედვით, პოლიტიკის დაგეგმვის სახელმძღვანელო არ ავალდებულებს სამდივნოს გამოაქვეყნოს პოლიტიკის დოკუმენტის განხორციელების 6 თვის პროგრესანგარიში. მიუხედავად ამისა ანგარიში მზადდება, განიხილება სამუშაო ჯგუფში და ქვეყნდება სამინისტროს ვებ-გვერდზე, რაც უზრუნველყოფს ძირითადი დაინტერესებული პირების ჩართულობას სამოქმედო გეგმის განხორციელების მონიტორინგის პროცესში.

სამინისტრომ ასევე დანართის სახით გაგვიზიარა იმ ობიექტების ჩამონათავლი, რომელთა გეგმიურ შემოწმებას აპირებს გზდ 2024 წელს. ამ დანართიდან ვარკვევთ, რუსთავში გეგმიურად მხოლოდ ერთი ობიექტის (შპს „გლობალური სავაჭრო ჯგუფი“) ინსპექტირებაა დაგეგმილი. 

სამწუხაროა, რომ რუსთავის შემთხვევაში, სადაც სამრეწველო დაბინძურება წარმოადგენს უმთავრეს პრობლემას, სამინისტროს მხოლოდ ერთი ობიექტის გეგმიური ინსპექტირება აქვს გაწერილი.

 

– ანგარიშში, 1.3 ამოცანის დეტალურ განხილვაში ნახსენებია რომ საანგარიშო პერიოდში დასრულდა ქ. რუსთავის 30 წელზე მეტი ასაკის მოსახლეობის ჯანმრთელობაზე ჰაერის დაბინძურების ზემოქმედების საპილოტე კვლევა, რომლის შედეგები წარედგინა დაინტერესებულ საზოგადოებას.

გაცნობებთ, რომ კვლევის შედეგების წარდგენა მოხდა პრეზენტაციის სახით, რომელზე დასწრების შესაძლებლობაც ჰქონდა დაინტერესებული საზოგადოების მხოლოდ მცირე ნაწილს. ამიტომ მნიშვნელოვანია, კვლევა და მისი შედეგები გამოქვეყნდეს საჯაროდ. თავად, “გავიგუდეთ”-ის გუნდის უმრავლესობაც კი არ იცნობს ამ კვლევის შედეგებს, არათუ ფართო საზოგადოება.

სამინისტროს ვთხოვეთ, ჩვენთვის გაეზიარებინა კვლევის ანგარიში და მოეწოდებინა ინფორმაცია, როდის იგეგმება კვლევის შედეგების საჯაროდ გამოქვეყნება.

სამინსიტროს პასუხი: სამდივნოს ინფორმაციით კვლევასთან დაკავშირებით ანგარიშის მომზადება არ იგეგმება და მისი შედეგების გაზიარება მოხდა პრეზენტაციის სახით. თუმცა ევროკავშირის პროექტის საბოლოო ანგარიშში აღნიშნული კვლევის შედეგები მოკლედ იქნება ინტეგრირებული. დამატებითი ინფორმაციისთვის გთხოვთ მიმართოთ დაავადებათა კონტროლისა და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ეროვნულ ცენტრს.

 

– 2024 წლის 30 ივნისამდე შესასრულებელი ერთ-ერთი აქტივობა – გარემოსდაცვით ტექნიკურ რეგლამენტებს დაქვემდებარებული იმ საქმიანობების იდენტიფიცირება, რომლებიც დაბინძურების მნიშვნელოვან წყაროს წარმოადგენენ და მათთვის კონკრეტული, სავალდებულოდ შესასრულებელი ქმედებების დადგენა მყარი ნაწილაკებით დაბინძურების შემცირების მიზნით, შესრულდა მხოლოდ 50 %-ით.

• ჩვენი ჯგუფი სამინისტროს თხოვს მოცემულ ანგარიშში დააზუსტოს აღნიშნული აქტივობის შეფერხების მიზეზი და აქტივობის 100%-ით შესრულების სავარაუდო ვადები.

ამ კომენტარზე სამინისტროს შემდეგი პასუხი ჰქონდა: ჩატარდა საბაზისო მოკლევა შესაბამის საქმიანობაში არსებული გარემოსდაცვითი გამოწვევების შესახებ, ასევე საქმიანობის სუბიექტების მიზნობრივი ინსპექტირება. მოძიებულ იქნა საუკეთესო საერთაშორისო პრაქტიკა, რაც სამინისტრომ მოარგო ეროვნულ დონეზე არსებულ გამოწვევებს. სწორედ ამიტომ გაჭიანურდა სამართლებრივი აქტის პროექტის შემუშავება. ცვლილებების დამტკიცება გარემოსდაცვით ტექნიკურ რეგლამენტში მიმდინარე წლის ბოლომდე იგეგმება.

 

– მონიტორინგის ანგარიშში აღნიშნულია, საანგარიშო პერიოდში ცენტრალურ ზონაში გზდ-ს მიერ განხორციელდა 185 ობიექტის 213 ინსპექტირება, მათ შორის, 38 ინსპექტირება განხორციელდა ქ. რუსთავი, რომელიც წარმოადგენს ცენტრალური ზონის ცხელ წერტილს (1.1.3). ამასთანავე, მშენებლობისა და ამტვერებადი სამშენებლო მასალების შენახვა-დისტრიბუციის პროცესში მყარი ნაწილაკების გაფრქვევების შემცირების მიზნით ცენტრალური ზონის მუნიციპალიტეტებმა 70 ინსპექტირება (1.1.2). აღნიშნული პროცესი საანგარიშო პერიოდში ძირითადად ატარებდა საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 152⁵-152⁹ მუხლებით გათვალისწინებული სამართალდარღვევების პრევენციულ ხასიათს და მოხდა იმ პირების გაფრთხილება/ინფორმირება, რომელიც აწარმოებს ამტვერებადი მასალის დამუშავებას, განთავსებასა და ტრანსპორტირებას. სამინისტროს ვთხოვეთ, რომ სამოქმედო გეგმის მონიტორინგის ანგარიშს დანართის სახით დაერთოს ინსპექტირებული ობიექტების სია და ინსპექტირების შედეგები.

როგორც სამინისტროს პასუხიდან ირკვევა, ინსპექტირებული ობიექტების სიისა და შედეგების სესახებ ინფორმაცია მზადდება და სექტემბერში გამოქვეყნდება  გარემოსდაცვითი ზედამხედველობის დეპარტამენტის ვებ-გვერდზე (des.gov.ge) წინა წლის შედეგებთან ერთად.

 

– ანგარიშში ვკითხულობთ, რომ ინერტული მასალების ამოღებისა და მსხვრევის საქმიანობიდან ჰაერის დაბინძურების შემცირების მიზნით, შემუშავდა სამართლებრივი აქტის პროექტი. სამინისტროს ვთხოვეთ ამ აქტის პროექტის გაზიარებაც.

სამინისტროს წარმომადგენლის განმარტებით, ამ ეტაპზე აქტის მხოლოდ სამუშაო ვერსიაა შემუშავებული, რაც განხილვების შედეგად, შესაძლოა შეიცვალოს. როგორც დაგვპირდნენ, აქტის პროექტს გაგვიზიარებენ საბოლოო ვერსიის ჩამოყალიბების შემდეგ.

 

– საანგარიშო პერიოდში ცენტრალურ ზონის 3 ავტოგასამართი სადგურიდან აღებულ იქნა დიზელის და ბენზინის 8 სინჯი საავტომობილო საწვავის ხარისხის შემოწმების მიზნით (1.2.7). სამინისტროს ვთხოვეთ შემოწმების შედეგების გაზიარება.

შედეგების ამსახველი დოკუმენტი არ მიგვიღია, თუმცა სამინისტროს წარმომადგენელმა განმარტა, რომ დარღვევა არ გამოვლინდა არც ერთ სინჯში.

 

„გავიგუდეთ“ აქტიურად განაგრძობს სამინისტროსთან კომუნიკაციას მონიტორინგის ანგარიშთან დაკავშირებით და, რა თქმა უნდა, ყველა სიახლეს გაგიზიარებთ თქვენც.

2024 წლის იანვარ-ივნისის მონიტორინგის ანგარშის სრულად გაცნობა შეგიძლიათ ამ ბმულზე.

 

 

მასალა მოზადებულია პროექტის „მომავლის ლიდერების გაძლიერება: ახალგაზრდული ინიციატივები დემოკრატიული მმართველობისა და პოლიტიკაში ჩართულობისათვის“ ფარგლებში, რომელიც ხორციელდება USAID-ის საჯარო მმართველობის პროგრამის ფინანსური მხარდაჭერით