ჰაერის ხარისხის გაუმჯობესების სამოქმედო გეგმა – სამოქალაქო მოძრაობის „გავიგუდეთ“ რეკომენდაციები

ჰაერის ხარისხის გაუმჯობესების სამოქმედო გეგმა – სამოქალაქო მოძრაობის „გავიგუდეთ“ რეკომენდაციები

ქ. რუსთავის ატმოსფერული ჰაერის ხარისხის გაუმჯობესების სამოქმედო გეგმა წარმოადგენს სექტორული მიმართულების პოლიტიკის დოკუმენტს, რომელიც მიზნად ისახავს ქ. რუსთავში ატმოსფერული ჰაერის ხარისხის გაუმჯობესებას. სამოქმედო გეგმის შემუშავებასა და აღსრულების მონიტორინგში სამოქალაქო მოძრაობა „გავიგუდეთ“ აქტიურად იყო ჩართული, პერიოდულად კი საზოგადოებას აქტივობების შესრულების შესახებ მოკლე ანგარიშებსაც ვთავაზობდით. ამჟამად, სამოქმედო გეგმის გარშემო ჩვენს ვებ გვერდზე სამი ანგარიშია ხელმისაწვდომი: „რას გულისხმობს და როგორ მიმდინარეობს რუსთავის ჰაერის ხარისხის სამოქმედო გეგმის განხორციელება?“, „ჰაერის ხარისხის გაუმჯობესების სამოქმედო გეგმის 2021 წლის ანგარიში“, „ჰაერის ხარისხის სამოქმედო გეგმის 2022 წლის შუალედური ანგარიში: სამოქალაქო მოძრაობის „გავიგუდეთ“ შეფასება“.

სამოქმედო გეგმის უახლესი, 2022 წლის შუალედური ანგარიშის მიხედვით, სრულად განხორციელებულია აქტივობების 33%, მეტწილად 53%, ხოლო ნაწილობრივ – 13%.  იმედი გვაქვს, წლის ბოლომდე აქტივობების 100% განხორციელდება და მომდევნო სამოქმედო გეგმისთვის (რომელიც უკვე მხოლოდ რუსთავს არ შეეხება და ცენტრალური ზონის ატმოსფერული ჰაერის ხარისხის გაუმჯობესების ხელშემწყობი სამუშაო ჯგუფის ფარგლებში შემუშავდება) საშუალება გვექნება, ახალი და ბევრად ამბიციური ამოცანები დავისახოთ. თუმცა, სანამ ახალი გეგმის შემუშავებაზე გადავიდოდეთ, ამ ორი წლის განმავლობაში, პრაქტიკამ აჩვენა, რომ არსებობს რიგი საკითხებისა, რომელიც გამოსასწორებელია და, ჩვენი აზრით, მომავალში მათი გათვალისწინება გეგმას უფრო ქმედითს გახდის. ამ რეკომენდაციებს 2 წლის განმავლობაში მუდმივად ვაჟღერებდით სხვადასხვა გზით, ამჯერად კი სტრუქტურირებული სახით გთავაზობთ:

1. გაიზარდოს მოსახლეობის ჩართულობა გეგმის როგორც შემუშავების, ისე აღსრულების ეტაპზე.

იმისთვის, რომ საქმოქმედო გეგმა სხვა მრავალი დოკუმენტივით, მხოლოდ ფურცელზე არ არსებობდეს და მართლაც შედეგის მომტანი იყოს, აუცილებელია გაიზარდოს ანგარიშვალდებულება მოქალაქეთა მიმართ და ყურადღება გამახვილდეს ხალხის რეალურ ჩართულობაზე. მიუხედავად იმისა, რომ „გავიგუდეთ“ გეგმის სამუშაო ჯგუფის წევრია, პერიოდულად ჩვენთვისაც კი პრობლემურია შუალედური და წლიური ანგარიშების დროულად მიღების საკითხი, რომ აღარაფერი ვთქვათ მოსახლეობაზე. კარგი იქნება თუ საანგარიშო პერიოდში ჩატარდება შუალედური შეხვედრები, რათა პროგრესისა და გამოწვევების შეფასება ანგარიშის წაკითხვამდეც შესაძლებელი იყოს. პერიოდული შეხვედრები დაგვეხმარება როგორც სამოქალაქო საზოგადოების, ისე სამინისტროს ცენტრალური აპარატისა და მუნიციპალიტეტის წარმომადგენლებს, რათა ჩამორჩენის შემთხვევებში დროულად ვიპოვოთ პრობლემის მიზეზი და შევძლოთ მისი აღმოფხვრა.

2. დროულად შესრულდეს გეგმით გათვალისწინებული აქტივობები.

შემთხვევითი არ არის, რომ სამოქმედო გეგმა დროში გაწერილია და ის 2 წელზე მეტხნიან პერიოდს მოიცავს. საკითხი იმდენად მძიმეა, რომ გეგმით გათვალისწინებული აქტივობების დროულად აღსრულებას კრიტიკული მნიშვნელობა აქვს. სამწუხაროდ, მიმდინარე სამოქმედო გეგმით გათვალისწინებული აქტივობების უმრავლესობა დაგვიანებით სრულდება. მაგალითისთვის 2021 წელს დაგეგმილი აქტივობებიდან, დროულად მხოლოდ 3 განხორციელდა. ისეთ პირობებში, როცა ქალაქის 130 000 მოსახლე 365 დღიდან 270 დღე ცუდ ან ძალიან ცუდ ჰაერს სუნთქავს და ყოველდღიურად ელახება კონსტიტუციით მინიჭებული უფლება – იცხოვროს ჯანმრთელობისთვის უვნებელ გარემოში,  იმის ფუფუნება, რომ ის მინიმალურიც კი რაც გეგმითაა გათვალისწინებული დროულად არ სრულდებოდეს – არ გვაქვს.

3. ზიანის შერბილების ნაცვლად გაიზარდოს ფოკუსი მის პრევენციაზე.

სამოქმედო გეგმაში აქტივობების დიდი ნაწილი ორიენტირებულია ზიანის შერბილებასა და არა მის პრევენციაზე. ამჟამად, გეგმა მოიცავს ხუთ ამოცანას, კერძოდ:

ამოცანა 1.1 – სტაციონარული წყაროებიდან ატმოსფერული ჰაერის მავნე ნივთიერებებით დაბინძურების შემცირება;

ამოცანა 1.2 – ქ. რუსთავში ავტოსატრანსპორტო საშუალებებიდან გამონაბოლქვის შემცირება;

ამოცანა 1.3 – ქ. რუსთავში მწვანე ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესება;

ამოცანა 1.4 – ქ. რუსთავში ატმოსფერული ჰაერის ხარისხის შეფასების სისტემის გაუმჯობესება;

ამოცანა 1.5 – ქ. რუსთავში გარემოსდაცვითი ცნობიერების ამაღლების ღონისძიებების და მასში ჩართული მონაწილეების რაოდენობის გაზრდა.

ჩვენ ვაფასებთ და არ ვაკნინებთ კომპლექსური მიდგომის მნიშვნელობას პრობლემის გადაჭრის საქმეში, თუმცა ვფიქრობთ, რომ ამჟამად საკითხის მოსაგვარებლად აუცილებელია მეტი ყურადღება დაეთმოს დაბინძურების შემცირებას, რაც პირველ რიგში, კანონის ჯეროვანი აღსრულებით მიიღწევა. ხოლო შესაძლებელია დამხმარე საშუალებებად იქნეს გამოყენებული მწვანე ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესება თუ გარემოსდაცვითი ცნობიერების ამაღლების ღონისძიებები.

4. გაიზარდოს არაგეგმიური ინსპექტირებების რიცხვი

როდესაც კანონის ჯეროვან აღსრულებაზე ვსაუბრობთ, აუცილებლად უნდა ვახსენოთ 5 ივნისს გამართული ჩვენი აქციის ერთ-ერთი მოთხოვნაც. მიუხედავად იმისა, რომ წლიდან წლამდე ინსპექტირებების რიცხვი იზრდება, მათი უმეტესობა გეგმიური და დოკუმენტურია რაც რეალურ სურათს არ აჩვენებს. ჩვენი გუნდი თავად ყოველკვირეულად ახორციელებს საწარმოო ზონის მონიტორინგს და გამოცდილებაზე დაყრდნობით შეგვიძლია ვთქვათ, რომ უმეტეს შემთხვევაში დარღვევები შეუიარაღებელი თვალისთვისაც კი ხილულია. რუსთავის საწარმოო ზონა არ არის იმ მასშტაბის, რომ ვერ ხერხდებოდეს მისი ყოველდღიური დათვალიერება, მით უმეტეს, რომ გეგმის ფარგლებში გარემოსდაცვითი ზედამხედველობის დეპარტამენტის ქვემო ქართლის სამმართველოს 5 ახალი ინსპექტორი დაემატა.

5. დაწესდეს დატვირთვის ნორმა ქალაქისათვის.

რუსთავში არსებული საწარმოების ტექნიკური დოკუმენტების კითხვისას, როგორც წესი, ყოველთვის ყველაფერი რიგზეა ხოლმე, თუმცა ფურცელზე არსებული რეალურისგან რადიკალურად განსხვავდება. ყოველწლიურად ქალაქს ახალი საწარმოები ემატება, უკვე არსებულები კი ხშირად წარმადობას ზრდიან. თავად სამინისტროს წარმომადგენლებიც კი აღნიშნავენ, რომ მყარი ნაწილაკების ამ მასშტაბით გადაჭარბების პირობებში, ქალაქში არანაირ დამატებით რესურსზე საუბარი არ შეიძლება იყოს. იმისთვის, რომ ფილტრებისა და თვითმონიტორინგის დაყენების შემდეგ ქალაქის მოსახლეობამ შვება რეალურად იგრძნოს, აუცილებელია დატვირთვის ნორმის დაწესება, რათა უფრო მკაცრად გაკონტროლდეს როგორც არსებული საწარმოების წარმადობის გაზრდის, ისე ახალი ობიექტების დამატების საკითხი.

6. მოწესრიგდეს საწარმოების შემოგარენში არსებული გზა.

საწარმოო ზონაში არსებული სატრანსპორტო გზა ამტვერების უდიდესი წყაროა. გარდა ობიექტების გადაიარაღებისა და საწარმოო პროცესის მოდერნიზებისა, აუცილებელია ყურადღება დაეთმოს საგზაო ინფრასტრუქტურის მოწესრიგებასაც.

7. მოგვარდეს საქალაქთაშორისო ტრასპორტის პრობლემა

ეს საკითხი არაერთხელ გავაჟღერეთ სამუშაო ჯგუფის ფარგლებში. შეგახსენებთ, რომ ყოველდღიურად სასწავლებლად თუ სამუშაოდ 25,000-მდე ადამიანი გადაადგილდება რუსთავიდან თბილისის მიმართულებით და უკან. მოუწესრიგებელი საქალაქთაშორისო ტრანსპორტის და სამსახურამდე მისვლის პრობლემის გამო, ბევრმა რუსთაველმა უკვე შეიძინა კერძო ავტომობილი, ბევრი კი სამომავლოდ გეგმავს. შესაბამისად, ეს ზრდის ავტოსატრასპორტო გამონაბოლქვს როგორც რუსთავში, ისე თბლისში. მართალია, ისნის მიმართულებით სტუდენტებზე გათვლილი ავტობუსი დაინიშნა, თუმცა, ეს მხოლოდ მცირედით აგვარებს საქალაქთაშორისო ტრანსპორტის პრობლემას და საჭიროა უფრო ქმედითი ნაბიჯების გადადგმა.

„გავიგუდეთ“ საქართველოს გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის მინისტრის 2022 წლის 31 ოქტომბრის ბრძანების (#2-812) შედეგად უკვე არის ცენტრალური ზონის ატმოსფერული ჰაერის ხარისხის გაუმჯობესების ხელშემწყობი სამუშაო ჯგუფის წევრი. იმედი გვაქვს, გვექნება შესაძლებლობა, რომ ახალი გეგმის შემუშავებაში აქტიურად ჩავერთოთ, დავიცვათ რუსთაველების ინტერესები და ზემოაღნიშნული რეკომენდაციების გათვალისწინებით სამუშაო ჯგუფში გაერთიანებულ უწყებებთან ერთად შევძლოთ, რომ რუსთავში ატმოსფერული ჰაერის ხარისხი რეალურად გაუმჯობესდეს.

საინფორმაციო მასალა მომზადდა „დემოკრატიის ევროპული ფონდის“ ფინანსური მხარდაჭერით, პროექტის “ვიცავთ უფლებას სუფთა ჰაერზე რუსთავში” ფარგლებში