სამოქმედო გეგმის 2021 წლის ანგარიში – პასუხები ჩვენ მიერ დასმულ შეკითხვებზე
სამოქმედო გეგმის 2021 წლის ანგარიში – პასუხები ჩვენ მიერ დასმულ შეკითხვებზე
22 თებერვალს სამოქალაქო მოძრაობა „გავიგუდეთ“ „ქ.რუსთავის ატმოსფერული ჰაერის ხარისხის გაუმჯობესების სამოქმედო გეგმა 2020-2022“-ის ანგარიშის განხილვას დაესწრო.
შეხვედრაზე განიხილებოდა სამოქმედო გეგმის ამოცანების მიხედვით განსაზღვრული აქტივობები და შეფასდა მათი განხორციელების ვადები და ეფექტურობა 2021 წლის განმავლობაში.
შეხვედრაზე ჩვენმა გუნდმა არაერთი საკითხი დააზუსტა, რაც, ვფიქრობთ, მოსახლეობისთვისაც არანაკლებ საინტერესო იქნება. ამიტომ განხილული საკითხების ნაწილს კითხვა-პასუხის ფორმატში გაგაცნობთ.
– ანგარიშში ვკითხულობთ, რომ „საბაზისო დონესთან შედარებით ქ. რუსთავში სტაციონარული წყაროებიდან ატმოსფერულ ჰაერში გაფრქვეული მყარი ნივთიერებების მასა დაახლოებით 9%-ითაა შემცირებული“. რა მეთოდით გამოითვლება აღნიშნული პროცენტული მაჩვენებელი?
როგორც 2021 წლის ანგარიშის მომზადებისას, ისე პირვანდელი სამოქმედო გეგმის შემუშავებისასაც – საბაზისო მაჩვენებლის დადგენისას, სამინისტრო ითვალისწინებს არა მხოლოდ დოკუმენტურ, საწარმოების მხრიდან მოწოდებულ მასალას, არამედ გარემოსდაცვითი ზედამხედველობის დეპარტამენტის ინსპექტირების მონაცემებსაც.
საწარმოები ანგარიშგებით წარმოადგენენ არა მხოლოდ საბოლოო გაფრქვევების მონაცემებს, არამედ წარმადობის, მოხმარებული საწვავის, გამოყენებული ნედლეულისა და გამოყოფილი მავნე ნივთიერებების შესახებ ინფორმაციას. მართალია, აღნიშნული ინფორმაცია სამინისტროს შესაძლებლობას აძლევს სრული სურათი დაინახოს, თუმცა ვინაიდან ხშირად განსხვავდება ხოლმე სიტუაცია ფურცელზე და რეალობაში, საჭირო გახდა ინსპექტირების ოქმების შესწავლაც. როგორც სამინისტროს წარმომადგენლებმაც აღნიშნეს, ინსპექტირების შედეგებიცვე აჩვენებს, რომ ხშირად დოკუმენტური მონაცემები ადგილზე არსებულ რეალობას არ შეესაბამება.
– როგორ ითვლება თითოეული საწარმოს ხვედრითი წილი დაბინძურებაში?
აღნიშნული ინფორმაციის დათვლისას, მხედველობაშია მისაღები რუსთავში არსებული სტაციონარული წყაროების მიერ წარმოდგენილი ინფორმაცია როგორც გაფრქვევების, ისე გამოყოფის შესახებ. იმ შემთხვევაში თუკი კონკრეტული საწარმოს გზდ-ის ინსპექტირების ოქმებზე დაყრდნობით ნათელი ხდება, რომ საწარმო არ იცავს რეგულაციებს, არ აქვს ფილტრები, იმისთვის რომ საწარმოს რეალური წილი დადგინდეს, უმჯობესია გათვალისწინებული იყოს ინფორმაცია გამოყოფის შესახებ.
გარდა მათი მხრიდან რეგულაციების დაცვა/არ დაცვის საკითხისა, აუცილებელია ყურადღება მიექცეს საწარმოს ტიპს. მნიშვნელოვანია დარგისა და სექტორის, საწარმოს პროფილის გათვალისწინება. მაგალითისთვის, ცემენტის წარმოებით მყარი ნაწილაკების წარმოქმნის მოცულობა გაცილებით უფრო მეტია, ვიდრე მსხვილი მეტალურგიული საწარმოს წარმოებისას.
– წვიმიან ამინდში ჰაერი გაცილებით სუფთაა, საბოლოო ანგარშისა და მონაცემების ანალიზისას ვითვალისწინებთ თუ არა წვიმის გავლენას მყარ ნაწილაკებზე?
მეტეოროლოგიური პარამეტრები პირდაპირ კავშირშია ჰაერის ხარისხთან. ჰაერის ხარისხზე გავლენას ახდენს არა მხოლოდ წვიმა, არამედ ქარის მიიმართულება და სიჩქარე, ტემპერატურა.
რუსთავში მდებარე სადგურზე არსებობს მეტეოროლოგიური სენსორები და ხდება აღნიშნული მეტეოროლოგიური პროცესების მონიტორინგი, თუმცა მისი ჰაერის ხარისხთან კორელაციის დადგენა ჯერჯერობით არ ხდება. ამას არც ევროპული კანონმდებლობა ითვალისწინებს, შესაბამისად შეიძლება ითქვას, რომ მეტეოროლოგიური პროცესები ჰაერის ხარისხის ცვლილებაზე გავლენას ნამდვილად ახდენს, თუმცა არა მნიშვნელოვნად.
– დღესდღეობით რუსთავში ბევრი საწარმო ზრდის წარმადობას. როდესაც ქალაქში ისედაც ასეთი რთული მდოგმარეობაა ჰაერის დაბინძურების კუთხით, რამდენად მოგვცემს ფილტრაციის სისტემა გაზრდილი წარმადობის პირობებში შვებას? რამდენად იძლევა კანონმდებლობა იმის შესაძლებლობას რომ ქალაქში დადგინდეს დატვირთვის ნორმა?
წარმადობის გასაზრდელად სამინისტროსთვის მიმართვას, შესაძლებელია დადებითი შედეგი ჰქონდეს. როცა საწარმოზე გაცემულია ძველი ნებართვა, როგორც წესი იგი არაეფექტურია ხოლმე. წარმადობის გაზრდის დროს კიდევ ხელახლა გავლილი პროცედურა, ხელახალი შეფასება კიდევ უფრო მკაცრ და ძირფესვიან შემოწმებას უზრუნველყოფს.
რაც შეეხება ახალი საწარმოების დამატებას, 2018 წლის „გარემოსდაცვითი შეფასების კოდექსის“ ამოქმედებამ კიდევ უფრო ეფექტური გახადა გარემოზე ზემოქმედების შეფასების პროცესი, ვინაიდან მრავალ საკითხს ყურადღება უფრო მკაცრად ექცევა, ვიდრე მანამდე. განსაკუთრებით აღსანიშნავია კუმულაციური ზემოქმედების ნაწილი. კუმულაციური ზემოქმედების შეფასება ეფექტური იარაღია იმისთვის, რომ თეორიულად განვსაზღვროთ აქვს თუ არა იმ კონკრეტულ ადგილს კიდევ ერთი საწარმოს დამატების რესურსი. სამწუხაროდ, აღნიშნული მეთოდი იდეალური არაა, თუმცა ეფექტურია იმის განსაზღვრისათვის კონკრეტულ ტერიტორიაზე შეიძლება თუ არა ახალი საწარმოს აშენება ან არსებულისთვის წარმადობის გაზრდა.
ასევე, როგორც სამინისტროს წარმომადგენლებმა აღნიშნეს, გაფრქვევების საკითხში, საწარმოები რეალურ ინფორმაციას არ აწოდებენ სამინისტროს. სამინისტროს ერთადერთი მექანიზმი ამ შემთხვევაში მოდელირებაა. მოდელირება აძლევს სპეციალისტს საშუალებას განსაზღვროს შეიძლება თუ არა აღნიშნულ ტერიტორიაზე დამატებით ახალი საწარმოს ჩადგმა/ძველის წარმადობის გაზრდა.
რაც შეეხება ქალაქის რესურსს – უმცირესი მყარი ნაწილაკების კუთხით როცა ქალაქში ამ ზომის გადაჭარბება ფიქსირდება, სამინისტროს წარმომადგენლებიც თანხმდებიან, რომ ვერანაირ დამატებით რესურსზე საუბარი ვერ იქნება.
– ჩვენი გუნდი ფიქრობს, რომ რუსთავის საწარმოო ზონისთვის 500 მეტრიანი რადიუსი (სადაც ითვლება კუმულაციური ზემოქმედება) ძალიან ცოტაა და ვერ ასახავს რეალობას. ხშირად სამინისტრო ეყრდნობა საკონსულტაციო კომპანიების მიერ ჩატარებულ გათვლებსა და მოდელირებას, რაც რეალობას როგორც წესი აცდენილია.
საკონსულტაციო კომპანიების მეირ არასწორად მოწოდებული ინფორმაცია, კომპლექსური საკითხია და მხოლოდ სამინისტროს პასუხისმგებლობა ვერ იქნება. სამინისტრო ხშირად გადის ადგილზე, რათა შეამოწმოს არსებული პირობები, თუმცა როცა საქმე საპროექტო ტერიტორიას ეხება, სამინისტრო იძულებულია საკონსულტაციო კომპანიის მონაცემებს დაეყრდნოს.
ამ დოკუმენტების მკაცრი შემოწმება და ანალიზი ხდება და რუსთავის შემთხვევაში მას განსაკუთრებული ყურადღება ექცევა.
– ფუნქციონირებს თუ არა სამინისტროს ელექტრონული სისტემა? საწარმოები ხშირად დაბინძურების სტაციონარული წყაროებიდან ატმოსფერულ ჰაერში გაფრქვევის ფაქტობრივი რაოდენობის ინსტრუმენტული მეთოდით უწყვეტად განსაზღვრის ვალდებულების შეუსრულებლობას სამინისტროს მხრიდან გაუმართავ სისტემას აბრალებენ ხოლმე.
სამინისტროსთვის ამ კუთხით არანაირი გამოწვევა არ არსებობს, შესაბამისად ის, რომ საწარმოები კიდევ ფიქრობენ რომ პროცესი თვითონ სამინისტროსაც არ დაუწყია, მათთვის მხოლოდ თავის გასამართლებელი მიზეზია.
სისტემა თითქმის 1 წელია გამართულია, მასში თვეებია ჩართულები არიან ქვეყანაში მოქმედი სხვადასხვა საწარმოები. სისტემა ისეა აწყობილი რომ არანაირი მნიშვნელობა არ აქვს ხელსაწყოს მოდელს ან მწარმოებელს. არაა მორგებული რომელიმე კონკრეტულ სტანდარტზე, არ აქვს ტექნიკური სპეციფიკაცია გარდა იმისა რომ იმ შუალედში უნდა აწარმოებდეს მონაცემების გაზომვას, რაც ტექნიკური რეგლამენტითაა გათვალისწინებული. ჩართვის კუთხით პროცედურა არის შემდეგი: საწარმოს IT სპეციალისტი უკავშირდება სერვერს, სამინისტროს IT წარმომადგენელი აძლევს მას პროტოკოლს და ხდება დაკავშირება.
– რატომ დაგვიანდა „სამრეწველო ემისიების შესახებ“ საქართველოს კანონის მიღება?
სამინისტროს წარმომადგენლებმა ამაზე კონკრეტული პასუხი ვერ გაგვცეს. შეგახსენებთ რომ აღნიშნული კანონი 2021 წლის IV კვარტალში უნდა მიეღოთ, თუმცა დაგეგმილია მისი 2022 წლის საგაზაფხულო სესიაზე განხილვა.
– რუსთავში დაიწყო ახალი დამბინძურებლების – ბენზაპირენის, კადმიუმის, დარიშხანის და ნიკელის გაზომვა. არსებობს თუ არა ამჟამინდელი მონაცემები და რა ინტენსივობით იზომება აღნიშნული დამბინძურებლები?
მეთოდოლოგია სრულიად შეესაბამება ევროპულ სტანდარტს. ხელსაწყოები მუდმივ რეჟიმში ახდენენ სინჯის აღებას. თვითონ ხელსაწყო, რომელიც ამ სინჯის ტესტირებას ახდენს, არის ძალიან მგრძნობიარე და ნანოგრამებში ზომავს დამბინძურებლებს. რაც შეეხება მონაცემებს, ოთხივე დამბინძურებლისთვის მხოლოდ წლიური ნორმაა დადგენილი, შესაბამისად 2022 წლის ბოლომდე მონაცემების ანალიზი და შეფასება ეფექტური არ იქნება.
მასალა მომზადებულია პროექტის „ვიცავთ უფლებას სუფთა ჰაერზე რუსთავში“ ფარგლებში, რომელიც ხორციელდება „დემოკრატიის ევროპული ფონდის“ მხარდაჭერით.