მსოფლიოში რომელ ადგილზეა საქართველო ჰაერის დაბინძურებით?
მსოფლიოში რომელ ადგილზეა საქართველო ჰაერის დაბინძურებით?
ჰაერის დაბინძურების ტექნოლოგიების შვეიცარიულმა კომპანიამ IQAIR-მა მსოფლიო ჰაერის ხარისხის 2021 წლის კვლევა გამოაქვეყნა.
კვლევაში ასახულია PM2.5-ის მაჩვენებლები მსოფლიოს 117 ქვეყნის 6 475 ქალაქში.
აღსანიშნავია, რომ ამ ანგარიშის შესაქმნელად გამოყენებული მონაცემები აღებულია IQAIR ჰაერის ხარისხის მონიტორინგის ონლაინ პლატფორმიდან, რომელიც ეფუძნება რეგულაციური და დაბალფასიანი ჰარის ხარისხის მონიტორინგის სადგურების მონაცემებს. ამ სადგურებს მთელი მსოფლიოს მასშტაბით მართავენ როგორც მთავრობები, ისე არაკომერციული ორგანიზაციები, კვლევითი და საგანმანათლებლო დაწესებულებები, კომპანიები და მოქალაქეები.
კვლევაში წარმოდგენილი PM2.5 მონაცემები (იზომება მკგ/მ3-ში), როგორც ვიზუალიზაციის ჩარჩო, დადგენილია ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ყოველწლიური ჰაერის ხარისხის სახელმძღვანელოს და შუალედური მიზნების გათვალისწინებით.
შეგახსენებთ, რომ ჰაერის დაბინძურება მიჩნეულია მსოფლიოში უდიდეს გარემოდაცვით გამოწვევად, რომლის შედეგადაც წელიწადში 7 მილიონი ადამიანი კვდება. ჰაერის დაბინძურების დაახლოებითი ყოველდღიური ეკონომიკური ღირებულება 8 მილიარდი აშშ დოლარია, რაც მთლიანი მსოფლიო პროდუქტის 3-დან 4%-მდე შეადგენს. კვლევით დადგინდა, რომ 2021 წელს 5 წლამდე ასაკის 40 000 ბავშვის გარდაცვალება დაკავშირებული იყო PM2.5-ით ჰაერის დაბინძურებასთან.
აღსანიშნავია, რომ 2021 წლის სექტემბერში ჯანმომ (2006 წლის შემდეგ პირველად) გაამკაცრა გლობალური ჰაერის ხარისხის სახელმძღვანელო და PM2.5-ის რეკომენდირებულ კონცენტრაციას 10 მკგ/მ3-ის ნაცვლად 5 მკგ/მ3 დააწესა. ამით კიდევ ერთხელ გაუსვა ხაზი გლობალურ ჯანმრთელობაზე ჰაერის ხარისხის მნიშვნელოვან ზეგავლენას და გამკაცრებული კონცენტრაციებით მიზნად დაისახა მილიონობით ადამიანის სიკვდილის თავიდან აცილება.
მსოფლიო ჰაერის ხარისხის ანგარიშში ვკითხულობთ, რომ საშუალო წლიური კონცენტრაციის მიხედვით, საქართველო 117 ქვეყანას შორის 42-ე ადგილზეა, სადაც კონცენტრაცია შეადგენს 21 მკგ/მ3-ს. ხოლო თბილისი, სადაც კონცენტრაცია შეაგდენს 20.4 მკგ/მ3-ს, მსოფლიოს 107 დედაქალას შორის მე-40 ადგილს იკავებს და აღნიშნულია სტაფილოსფერი ზოლით, რაც იმას ნიშნავს, რომ PM2.5-ის მაჩვენებლებმა ჯანმოს მიერ რეკომენდირებულ ნორმას გადააჭარბა დაახლოებით 4-ჯერ.
ანგარიშში ვკითხულობთ, რომ დასავლეთ აზიის ყველაზე დაბინძურებული ქალაქების რიცხვში შედის ქალაქი რუსთავი, სადაც წლიური კონცენტრაცია 2021 წელს შეადგენდა 34.8 მკგ/მ3-ს. რუსთავი აღნიშნულია წითელი ზოლით, რაც იმას ნიშნავს, რომ მაჩვენებლებმა ნორმას გადააჭარბა დაახლოებით 7-ჯერ. ხოლო ბათუმი რეგიონში შედარებით ნაკლებად დაბინძურებულ ქალაქთა რიცხვში შედის, სადაც კონცენტრაცია შეადგენდა 14.3 მკგ/მ3-ს და დაახლოებით 4-ჯერ აჭარბებდა ნორმას.
საინტერესოა, რომ თუ საქართველოს მონაცემად მხოლოდ რუსთავის მონაცემს – 34.8 მკგ/მ3-ს ავიღებდით, მაშინ საქართველო PM2.5-ის საშუალო წლიური კონცენტრაციის მიხედვით, 42-დან მე-17 ადგილზე გადაინაცვლებდა. დაბინძურების მხრივ კი, ჩვენს წინ იქნებოდა შემდეგი 16 ქვეყანა: ბანგლადეში, ჩადი, პაკისტანი, ტაჯიკეთი, ინდოეთი, ომანი, ყირგიზეთი, ბაჰრეინი, ერაყი, ნეპალი, სუდანი, უზბეკეთი, კატარი, ავღანეთი, არაბთა გაერთიანებული საემიროები, მონტენეგრო. როგორც ვხედავთ, მხოლოდ 1 ევროპული ქვეყანა გვისწრებს ჰაერის დაბინძურების მაჩვენებლით, ისიც მხოლოდ 0.5 მკგ/მ3-ით (მართალია, ეს მიდგომა მეთოდოლოგიურად არასწორია, მაგრამ თვალსაჩინოებისთვის საინტერესოა).
საინფორმაციო მასალა მომზადდა 2021 წლის მსოფლიო ჰაერის ხარისხის ანგარიშზე დაყრდნობით, პროექტის „ვიცავთ უფლებას სუფთა ჰაერზე რუსთავში“ ფარგლებში. პროექტი დაფინანსებულია „დემოკრატიის ევროპული ფონდის“ მიერ.